W jakich przypadkach należy stosować MSSF 16?
MSSF 16 ma zastosowanie do umów, które spełniają następujące warunki: (i) czas trwania jest dłuższy niż rok, (ii) wartość składnika aktywów jest większa niż 5000 USD oraz (iii) składnik aktywów nie jest znacząco powiązany z innymi składnikami aktywów.
Raportowaniu według MSSF 16 podlegają kontrakty, w ramach których przekazywane jest prawo do sprawowania kontroli nad użytkowaniem danego składnika aktywów przez dany okres. W związku z tym, rozpoznaniu i wycenie nie podlega użytkowany przedmiot (np. samochód) a prawo do użytkowania przedmiotu.
W ramach MSSF 16 jako leasing traktowane są także umowy typu usługowego. Dla przykładu spółka, która przygotowuje sprawozdanie finansowe zgodnie z MSSF/MSR powinna zastosować MSSF 16 do prezentacji m.in. umów najmu (np. powierzchni sklepowej lub biurowej), prawa wieczystego użytkowania gruntu, umów wykonywanych przy użyciu środków trwałych.
Istotna jest identyfikacja składnika aktywów poprzez wyraźne określenie w umowie lub w sposób dorozumiany w momencie udostępnienia do użytkowania leasingobiorcy oraz brak znaczącego prawa dostawcy do jego zastąpienia przez cały okres użytkowania. Jeżeli te warunki nie są spełnione nie ma leasingu.
MSSF 16 – ujęcie księgowe u leasingobiorcy
Zgodnie z regulacjami MSSF 16 ujęcie księgowe umowy przez leasingobiorcę następuje według jednego modelu. Spółka wykazuje prawo do użytkowania składnika aktywów w ramach umowy oraz zobowiązanie do dokonywania płatności leasingowych.
Ujęcie składnika aktywów wymaga w pierwszej kolejności dokonania wyceny zobowiązania.
Zobowiązanie z tytułu leasingu MSSF 16
Wycena zobowiązania z tytułu leasingu opiera się na ustaleniu w dacie rozpoczęcia wartości bieżącej opłat leasingowych pozostających do zapłaty. Opłaty leasingowe dyskontuje się z zastosowaniem stopy procentowej leasingu. Możliwe jest zastąpienie stopy procentowej leasingu krańcową stopą procentową leasingobiorcy. Jest to odpowiednik oprocentowania kredytu, jaki spółka mogłaby zaciągnąć by sfinansować zakup składnika aktywów o podobnej wartości i na podobny okres.
Aktywa z tytułu leasingu według MSSF 16
Aktywa będące przedmiotem leasingu ujmuje się w sprawozdaniach finansowych podobnie jak inne środki trwałe lub wartości niematerialne i prawne spółki. W dniu rozpoczęcia umowy leasingu spółka ustala wartość początkową (wartość brutto), która podlega amortyzacji przez cały okres korzystania z aktywa.
Przy księgowaniu wartości brutto aktywa z leasingu MSSF 16 należy uwzględnić kwotę początkową wyceny zobowiązania z tytułu leasingu oraz wszelkie płatności leasingowe poniesione przed lub w dniu rozpoczęcia leasingu. Dodatkowo, wartość brutto aktywa należy powiększyć o nakłady konieczne do rozpoczęcia korzystania z aktywa lub finalnego zakończenia jego eksploatacji.
Okres amortyzacji prawa do użytkowania uwarunkowany jest otrzymaniem tytułu własności. Jeżeli nie istnieje wystarczająca pewność otrzymania tytuł własności należy przyjąć okres krótszy spośród: (i) okresu leasingu, przez który leasingobiorca ma prawo do użytkowania składnika aktywów, lub (ii) okresu użytkowania, w którym korzysta się ze składnika aktywów, w celu realizacji umowy.
W przypadku , gdy jednostka ma pewność otrzymania tytułu własności – składnik amortyzowany jest przez okres, w którym korzysta się z niego, w celu realizacji umowy.
Koszty odsetek od zobowiązań z tytułu leasingu MSSF16
Elementem wyceny zobowiązania z tytułu leasingu zgodnie z MSSF 16 jest koszt odsetek. Spółka księguje odsetki od leasingu na podstawie stopy dyskonta przyjętej do wyceny początkowej wartości zobowiązania (wartości bieżącej opłat leasingowych).
Ujęcie części odsetkowej zobowiązania następuje w kosztach finansowych Rachunku Zysków i Strat w korespondencji z zobowiązaniem z tytułu leasingu lub rozliczeniem międzyokresowym.
Płatności rat leasingowych księgowane są najczęściej w schemacie wykorzystującym konta związane z:
– Zobowiązanie z tytułu leasingu (Wn) – część kapitałowa raty leasingowej
– Zobowiązanie z tytułu leasingu lub Rozliczenia międzyokresowe (Wn) – część odsetkowa raty leasingowej
– Rachunek bankowy – rozliczenie płatności (Ma)
Księgowanie zmiany w umowach leasingu MSSF 16
Zmiana umowy leasingu następuje w wyniku zwiększenia lub zmniejszenia zakresu leasingu (czasu trwania, ilości lub wielkości aktywów) lub korekty wysokości opłat stałych.
Przykładem zmiany leasingu jest:
– zwiększenie wynajmowanej powierzchni biurowej w pozostałym okresie leasingu,
– obniżenie opłat leasingowych w trudnej sytuacji finansowej,
– zmiana umownego okresu leasingu.
Zmiana w umowie leasingu w kontekście księgowania MSSF 16 obliguje leasingobiorcę do zmodyfikowania ujęcia pierwotnej umowy lub potraktowania zmiany jako odrębnego leasingu.
Więcej informacji na temat rozliczenia księgowego zmiany w umowie leasingu przedstawiamy w artykule: „Zmiany w umowie leasingu IFRS 16„.
Narzędzia do księgowania leasingu MSSF 16
Systemy finansowo-księgowe oraz ERP rzadko oferują wsparcie narzędziowe dla księgowania umów leasingu zgodnie z MSSF 16. Z tego względu odpowiednie rozwiązania muszą zostać stworzone niezależnie przez spółkę.
Najprostszym rozwiązaniem jest samodzielna budowa modelu MSSF 16 za pomocą arkusza kalkulacyjnego Excel. Odpowiednio przygotowane formularze i formuły pomagają przygotować dane do księgowania leasingu zgodnie z wymogami MSSF 16. Podstawową trudnością w budowie i korzystaniu z rozwiązań bazujących na Microsoft Excel jest pełne odwzorowanie wszystkich scenariuszy raportowania określonych w standardzie rachunkowości. Dla przykładu, odwzorowanie w modelu Excel księgowań dla zmian w umowie leasingu czy kalkulacji umów w walutach obcych może okazać się trudne lub pracochłonne. Dodatkowo arkusz kalkulacyjny nie zapewni należytej kontroli nad spójnością i poprawnością wycen w skali 100 lub więcej umów.
Skuteczną alternatywą dla spółek szukających praktycznego wsparcia w księgowaniu leasingu jest specjalistyczne oprogramowanie do MSSF 16. Predefiniowana aplikacja prowadzi specjalistów działu księgowości przez cały proces wyceny i raportowania umów MSSF 16. Pogłębiona analiza korzyści z systemowego wsparcia księgowań MSSF 16 znajduje się w artykule „IFRS 16 – scenariusze, w których warto zastosować system do wyceny leasingu„.
